Waarom je maar beter twee keer nadenkt over schijn­zelfstandigheid

Je bent zelfstandig IT-consultant of je overweegt het? Dan kan het een heel aantrekkelijk vooruitzicht zijn als een klant je een vast samenwerkingsverband voorstelt. Zeker als je daar zo goed als een fulltime job aan hebt. Inkomsten verzekerd! Alleen … ligt daar wel het monster van de schijnzelfstandigheid op de loer.

Vrijheid om je eigen baas te zijn

Jij wil je eigen baas zijn. Daar kies je bewust voor. Dat houdt natuurlijk ook risico’s en ongemakken in. Met meer vrijheid gaat meer onzekerheid gepaard. Zeker in het prille begin.

• Hoe makkelijk zal je opdrachtgevers vinden?
• Gaat het lukken om opdrachten te combineren?
• Zal zich na afloop van je huidige project snel genoeg iets nieuws aandienen?

Of misschien werk je al jaren op zelfstandige basis en heb je het zo onderhand wat gehad met het kunst- en vliegwerk om verschillende klanten tevreden te houden?

Pas op voor schijnzelfstandigheid

Maar geen nood: die ene grote, belangrijke klant kan de uitkomst bieden … denk je. Zij werken graag samen met jou en eigenlijk heb je een fulltime job aan hun opdracht. Op zich kan en mag dat, maar pas wel op voor schijnzelfstandigheid. Daar haalt de opdrachtgever trouwens het grootste voordeel uit. Tenminste, zo lang het onder de radar blijft bij de overheid.

Het grote voordeel voor de opdrachtgever:

• Geen patronale lasten betalen en de verplichtingen die met een arbeidsovereenkomst gepaard gaan niet moeten nakomen.

De nadelen voor jou:

• Ze kunnen jouw contract van vandaag op morgen verbreken, zonder dat je recht hebt op een opzegvergoeding.
• Je kan niet terugvallen op barema’s met minimumlonen.
• Als je ziek valt of tijdelijk arbeidsongeschikt bent, heb je geen recht op een gewaarborgd loon.
• Je bouwt geen sociale rechten op die in rekening gebracht worden voor bijvoorbeeld je pensioen.

Stuk voor stuk zaken die als werknemer in je voordeel spelen en waar je eigenlijk recht op hebt.

Waar zitten nu de grootste valkuilen voor schijnzelfstandigheid? Bij uitstek nummer één is ‘gezag’. We zeiden het al: jij bent je eigen baas. Jij bepaalt dus waar, wanneer en hoe je werkt. Maar … de veeleisende klanten zijn de wereld nog niet uit. En soms is het écht gewoon handiger om bij de klant aan huis te werken.

• Dus waar ligt de grens tussen een veeleisende klant en een hiërarchische relatie met je werkgever?
• En hoe hoog is het risico om als werknemer beschouwd te worden als je je dagen mooi 9 to 5 bij je klant op kantoor doorbrengt?

Arbeidsrelatiewet

De 4 criteria die de arbeidsrelatiewet vastlegde zijn soms nog voor interpretatie vatbaar:

1. Beide partijen komen overeen om op zelfstandige basis samen te werken.
2. Als zelfstandige krijg je de vrijheid om je te organiseren zoals je wil en je werkuren en vakanties zelf te bepalen.
3. Ook de organisatie van het werk zelf heb je (zo goed als) volledig zelf in de hand. Er is dus geen heel precieze omschrijving van de taken waar iemand anders beslissingskracht over heeft, want dat zou op een hiërarchische relatie wijzen.
4. Je bent niet onderhevig aan hiërarchische controle.

Arbeidsrechtbanken

Voor de voornaamste risicosectoren (bouw, bewaking, transport, schoonmaak en land- en tuinbouw) hanteren de arbeidsrechtbanken 9 criteria om te bepalen of er alsnog sprake is van een werkgever-werknemersrelatie. Ze worden dan wel niet strikt toegepast op een freelancestatuut, ze geven wel een goede graadmeter om jouw situatie aan af te toetsen. Geldt minstens de helft van onderstaande criteria in jouw geval? Dan mag de alarmbel van de schijnzelfstandigheid afgaan:

1. Aan jouw bijdrage tot het bedrijf is een financieel of economisch risico verbonden.
   • Je hebt er bijvoorbeeld in geïnvesteerd of er zijn afspraken gemaakt rond deelname in de winst.
2. Jij hebt inspraak in de manier waarop het bedrijf financiële middelen besteedt.
3. Jij hebt zeggenschap over het aankoopbeleid van het bedrijf.
4. Jij bepaalt mee het prijsbeleid van het bedrijf.
5. Je bent op de een of andere manier een resultaatverbintenis aangegaan.
6. Je hebt geen eigen personeel in dienst of je kan op eigen initiatief niet zomaar mensen aanwerven.
7. Je hebt niet de vrijheid om andere partijen aan te spreken als zelfstandige of je hebt maar één opdrachtgever.
8. Je krijgt van het bedrijf waar je werkt de garantie dat je een vaste vergoeding of een regelmatig inkomen krijgt.
9. Je werkmiddelen (werkruimte, auto, computer, mobiele telefoon, kantoormateriaal … ) behoren toe aan het bedrijf waarvoor je werkt.

Dat alles geldt trouwens niet als je met familie tot in de derde graad of iemand met wie je samenwoont werkt, of voor een bedrijf dat zij voor meer dan 50% in handen hebben.

Herkwalificatie bij verdoken arbeidsovereenkomst

Kom je op de een of andere manier toch in de schijnwerpers van de arbeidsinspectie of de arbeidsrechtbank terecht en oordeelt die laatste dat er sprake is van een verdoken arbeidsovereenkomst? Je opdrachtgever is gelukkig de partij die de bitterste pil te slikken krijgt bij herkwalificatie door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), maar voor jou kan dit toch ook best vervelende gevolgen hebben. Zeker als je intussen al een aantal fikse investeringen deed en die ook bij de belastingen inbracht.

Gevolgen van een herkwalificatie

Voor je opdrachtgever

• Herkwalificatie als werkgever.
• De sociale zekerheid zal bij hen aankloppen om werkgevers- en werknemersbijdragen te betalen, met terugwerkende kracht tot 3 jaar vooraf, of zelfs 7, in geval van fraude.
• Daarbovenop kunnen nalatigheidsinteresten komen en een eenmalige forfaitaire bijdrageopslag van 10%.
• De fiscus kan de achterstallige bedrijfsvoorheffing opeisen en ook daarbovenop komt mogelijk een verhoging of boete.
• Ook andere sancties en geldboetes behoren tot de mogelijkheden. Zelfs gevangenisstraf is niet uitgesloten.

Voor jou

• Herkwalificatie als werknemer.
• De btw-administratie kan al je btw-aftrek voor facturen betwisten.
• De fiscus komt mogelijk bij jou aankloppen voor de achterstallige bedrijfsvoorheffing.
• Je bent voortaan gebonden aan het arbeidsreglement van het bedrijf.
• Je zal de arbeidstijd en opzegtermijnen van het bedrijf moeten respecteren.
• Om vakantie te nemen zal je toelating moeten vragen (en krijgen) van je werkgever.
• Daartegenover staat dat je recht hebt op:
  • Achterstallig vakantiegeld
  • Een eindejaarspremie
  • Loonindexeringen
• Je kan de sociale zekerheidsbijdragen die je ten onrechte betaalde terugvorderen, maar er geldt wel een verjaringstermijn.

Tips & Tricks

Je bent behoorlijk gehecht aan je statuut als zelfstandige? Als je correct handelt, loop je als freelancer weinig risico om in een werknemersrelatie te belanden.

Toch reiken we je met plezier nog een paar tips & tricks aan om schijnzelfstandigheid te vermijden.

Deze vind je hier terug.

Je kan natuurlijk ook altijd overwegen om met een tussenschakel te werken, die administratief een extra steuntje in de rug geeft. Wij van Talent-IT, bijvoorbeeld, brengt je niet alleen in contact met interessante opdrachtgevers, maar leidt ook jullie onderlinge contacten (en contracten) in goede banen.